Aile: Rutaceae
Anavatanı tam olarak bilinmemektedir. Dört mevsim yapraklarını dökmeyen Limon, beyaz ve küçük çiçeklere sahiptir (Kristiniak, 2023).
Kronoloji
Limon tohumları ilk olarak M.Ö. 4000 yıllarına ait Mezopotamya kazılarında bulunmuştur. En eski yazılı referans ise M.Ö. 800’den önceki bir Hindu dinî metnidir. M.Ö. 600 yılına kadar İran daha sonra da Filistin’den Babil’e kadar yayılmıştır. M.Ö. 300 yıllarında Hindistan’dan Makedonya’ya giden Büyük İskender’in ordusu ile Akdeniz’e taşınmış, oradan da Avrupa’da yetiştirilmeye başlanmıştır. Yunan filozofu ve botaniğin babası Theophrastus (M.Ö. 371- M.Ö. 287) Historia Plantarum kitabında, Asya’ya özgü şifalı bitkiler kısmında limondan “Pers meyvesi” diye bahsetmiş, “Meyvesi yenilebilir değil ama enfes kokusu var.” diyerek parfümde, zararlı böceklerle mücadelede ve zehirlenmelerde panzehir olarak kullanıldığını anlatmıştır.
M.S. 1. yy. da Roma İmparatorluğu döneminde İspanya ile Sicilya’ya getirilmiş,
M.S. 7. yy. da Ortadoğu’da tarımı yapılır hale gelmiş,
MS. 1175 ve 1178 yıllarına ait Fan Ch'eng-Ta ve Chou K'ü-Fei tarafından yazılmış kaynaklarda limon olarak tarif edilen meyvenin adı li-mung dur. Bu kelimenin “anneler için yararlı” anlamına geldiği bildirilmektedir.
M.S. 11. ve 16. yy. arasındaki dönemde de Avrupa’ya girmiş ve Akdeniz havzasında yetiştirilmeye başlanmıştır.
1493’de Kristof Kolomb limonu bu kıtaya getirmiş ve Amerika kıtasının çoğunda yetiştirilir hale gelmiştir.
Limon (Citrus limonum)’un tıbbi kullanımı ilk olarak skorbüt hastalığından korunmada denenmiştir. Skorbit, uzun yolculuklarda günlerce yeşil sebze yememekten ve tekdüze beslenmekten kaynaklanan neticede tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanan bir hastalıktır. Deniz hekimi olan Lind, 1757’deki araştırmaları sonucu bahriyelilere limon suyu verince skorbütün geçtiğini tespit eder. Aslında yaşlı ve tecrübeli denizciler de uzun sürecek seferlerde yanlarına misket limonu alırlarmış (Göre. 2021).
Aromaterapi ve Citrus limonum
Özellikleri ve etken maddeleri nedeniyle kozmetik, parfümeri, ilaç ve gıda ile ilgili endüstrilerde geniş ölçekte kullanılmaktadır.
İnhalasyon ile uçucu yağların koku alma, solunum sistemi ve bağırsak sistemlerini uyarabildiği bildirilmiştir.
Yapılan bir hayvan çalışmasında, limon uçucu yağının, prefrontal korteks ve striatumda 5-HT'nin metabolik dönüşümünü belirgin şekilde artırdığını ortaya çıkarmıştır (Cui et al., 2022). Böcek öldürücü etkileri coleopteran türleri üzerinde rapor edilmiştir. Limon uçucu yağının, iyi olma hissi ve analjezik bir etki başlatmak için endorfin salgılanmasını desteklediğini bildiren yayınlar mevcuttur. Limon uçucu yağının ayrıca uykusuzluğun tedavisinde, güvenli ve etkili olduğu bilinmektedir.
Limon uçucu yağı, antioksidan özelliklere sahiptir, yani cildin erken yaşlanmasına neden olan serbest radikallerle savaşır ve bu nedenle cilt bakım ürünlerinde popüler bir bileşendir. Akne eğilimli yağlı ciltlerin gözeneklerinden bakterilerin ve diğer mikropların çıkarılmasına yardımcı olan, temizleyiciler, vücut yıkama ürünleri ve sabunların formüle edilmesinde uygun bir bileşen olmasını sağlar. Ayrıca limon uçucu yağları, büyük gözenekli cilt ve tıkanıklıkların iltihaplanmasını önlemede etkili olan büzücü özelliklere de sahiptir (Agarwal et al., 2022).
Alıntılar
Agarwal P, Sebghatollahi Z, Kamal M, Dhyani A, Shrivastava A, Singh KK, Sinha M, Mahato N, Mishra AK, Baek KH. Citrus Essential Oils in Aromatherapy: Therapeutic Effects and Mechanisms. Antioxidants (Basel). 2022 Nov 30;11(12):2374. doi: 10.3390/antiox11122374. PMID: 36552586; PMCID: PMC9774566.
Cui J, Li M, Wei Y, Li H, He X, Yang Q, Li Z, Duan J, Wu Z, Chen Q, Chen B, Li G, Ming X, Xiong L, Qin D. Inhalation Aromatherapy via Brain-Targeted Nasal Delivery: Natural Volatiles or Essential Oils on Mood Disorders. Front Pharmacol. 2022 Apr 12;13:860043. doi: 10.3389/fphar.2022.860043. PMID: 35496310; PMCID: PMC9041268.
Escobar-Aguirre, M., Velasco-Vargas, K., Altuna, J. L., Coloma, H. V., & Bayas-Morejón, F. (2022). Analysis Of The Antimicrobial And Antioxidant Activity Of Essential Oils Of Royal Lemon (Citrus Limonum) Obtained By Two Extraction Methods In Ecuador. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 1510-1516.
Farrar, A. J., & Farrar, F. C. (2020). Clinical aromatherapy. Nursing Clinics, 55(4), 489-504.
Guettal, S., Tine, S., Tine-Djebbar, F., & Soltani, N. (2020). Evaluation of Citrus limonum (Sapindales: Rutaceae) L. essential oil as protectant against the granary weevil, Sitophilus granarius (L.)(Coleoptera: Curculionidae). Allelopathy J, 51(1), 79-92.
Göre, Z. (2021), “Bir Meyveden Daha Fazlası: Limon/Klasik Türk Edebiyatı Metinlerinde Tespiti ve Anlam Çerçevesi”, Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7/4, 1250-1274.
Kaur, H., Pancham, P., Kaur, R., Agarwal, S., & Singh, M. (2020). Synthesis and characterization of Citrus limonum essential oil based nanoemulsion and its enhanced antioxidant activity with stability for transdermal application. Journal of Biomaterials and Nanobiotechnology, 11(4), 215-236.
Kristiniak, S. (2023). Sustaining resilience as nursing leaders: Finding solutions in aromatherapy practices. Journal of Interprofessional Education & Practice, 30, 100584.
Lin, L., Duan, R., Yang, Q., Li, T., Zhou, H., Hou, J., & Zhou, H. (2022). Effect of aromatherapy in patients with Alzheimer's disease: a randomised controlled clinical trial.
